535
0

Specustawa, czyli ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy

535
0

Wprowadzenie specustawy

Dnia 12 marca 2022 r. weszła w życie ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z atakiem Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Akt prawny przewiduje szereg regulacji, których głównym celem jest przede wszystkim określenie zasad zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W tym kontekście warto zadać podstawowe pytanie – kogo dokładnie obejmują postanowienia rzeczonej ustawy? Kto będzie mógł skorzystać z uprawnień wskazanych szczegółowo treścią ustawy?

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłam? Skontaktuj się ze mną! Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu.

Kogo dotyczy specustawa?

Odpowiedzi na te pytania zostały uregulowane w art. 1 ust 1 ustawy, zgodnie z którym ,,Ustawa określa szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.’’ W praktyce oznacza to, że tzw. specustawa jest adresowana do tych obywateli Ukrainy, którzy bezpośrednio przekroczyli granicę polsko-ukraińską.

Kogo specustawa nie dotyczy?

Jeżeli obywatel Ukrainy przekroczył granice państwa w pierwszej kolejności kierując się np. na terytorium Słowacji, a dopiero potem do Polski, postanowienia specustawy go nie obejmują. Finalnie oznacza to, że rzeczona ustawa nie dotyczy osób, które nie wjechały na terytorium RP  bezpośrednio z Ukrainy.

Jakie regulacje dotyczą osób nieobjętych specustawą?

W tym miejscu należy pamiętać, iż swoje zastosowanie winny mieć przepisy unijne, dotyczące ochrony czasowej. Zasadnicze znaczenie ma Decyzja Wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. w części,  zgodnie z którą ,,[…] tymczasowa ochrona powinna umożliwić im korzystanie w całej Unii ze zharmonizowanych praw, które zapewniają odpowiedni poziom ochrony.[…] obywatele Ukrainy, jako podróżni zwolnieni z obowiązku wizowego, po wjeździe na terytorium Unii mają prawo przemieszczać się swobodnie w obrębie tego terytorium przez okres 90 dni.[…] po wydaniu przez państwo członkowskie dokumentu pobytowego zgodnie z dyrektywą 2001/55/WE osoba korzystająca z tymczasowej ochrony, mając prawo do podróżowania w obrębie terytorium Unii przez 90 dni w okresie 180 dni, powinna mieć możliwość korzystania z praw wynikających z tymczasowej ochrony wyłącznie w państwie członkowskim, które wydało jej dokument pobytowy[…].

W praktyce oznacza to, że uchodźcy, których przepisy specustawy nie obejmują, nadal winni mieć prawo do legalnego pobytu oraz pracy w Polsce, z tym, że na innych zasadach niż obywatele Ukrainy, których specustawa dotyczy. Trzeba jednak podkreślić, że brak jest pewności czy przepisy te będą respektowane, a także na jakich zasadach ewentualnie miałoby się to odbywać. Koniecznym jest także doprecyzowanie, że zgodnie z ww. Decyzją Wykonawczą osoby wysiedlone w wyniku konfliktu, czyli m.in. obywatele Ukrainy, którzy mieszkali w Ukrainie przed 24 lutego 2022 r., winni uzyskać prawo do ochrony tymczasowej na całym terytorium UE.

Czym w praktyce jest ochrona tymczasowa?

Zgodnie z Dyrektywą Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r., ochrona tymczasowa obejmuje m.in.: zapewnienie natychmiastowej ochrony, prawo pobytu, dostęp do rynku pracy, dostęp do mieszkania, dostęp do pomocy społecznej, środki utrzymania, dostęp do opieki medycznej (opieka w nagłych wypadkach, podstawowe leczenie chorób). Więcej w tym temacie znajdziesz tutaj: https://www.gov.pl/web/rpp/ochrona-tymczasowa-dla-osob-uciekajacych-z-ukrainy-w-wyniku-wojny-decyzja-rady-ue
Ochrona tymczasowa w Polsce regulowana jest przez art. 106  ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z rzeczonym aktem prawnym ochrona czasowa gwarantuje uciekającym legalny pobyt przez okres jednego roku. Okres ochrony czasowej  może być także przedłużony o sześć miesięcy ( nie więcej niż dwa razy) jeśli po upływie roku nie ustają przeszkody, by cudzoziemiec bezpiecznie powrócił do uprzedniego miejsca zamieszkania. W  takim przypadku decyzję oraz kartę pobytu wydaje Szef Urzędu ds. Cudzoziemców.  Osoby korzystające z czasowej ochrony na terytorium RP mają zapewniane zakwaterowanie, wyżywienie czy także opiekę medyczną. Takie osoby mogą także korzystać ze świadczeń z  pomocy społecznej, a ponadto mogą podejmować pracę w Polsce bez zezwolenia. Więcej w tym temacie znajdziesz tutaj: https://www.gov.pl/web/ua-pl/pobyt-w-polsce3

Newsletter dla e-biznesu 🎉

Zapisz się do newslettera, uzyskaj dostęp do unikalnych treści tworzonych przez prawników naszej kancelarii oraz otrzymuj informacje o najważniejszych aktualnościach prawnych.

Klikając przycisk „Zapisuję się” wyrażasz zgodę na otrzymywanie od nas newsletterów i akceptujesz Regulamin. Będziemy przetwarzać Twoje imię oraz adres e-mail w celu przesyłania Ci informacji handlowych. Administratorem Twoich danych osobowych jest Kancelaria Prawna Kantorowski, Głąb i Wspólnicy Sp.j. Szczegółowe informacje znajdziesz w naszej Polityce prywatności.

Jak można uzyskać Kartę Polaka?

Odnosząc się do kwestii uzyskania Karty Polaka, koniecznie trzeba zauważyć, iż dokument ten nie oznacza posiadania obywatelstwa polskiego, nie jest to także dokument uprawniający do przekraczania granicy czy osiedlania się na terytorium Polski. Dokument ten mogą uzyskać osoby, które spełniły konkretne przesłanki, o czym więcej w linku: https://www.gov.pl/web/ukraina/karta-polaka-informacje-ogolne


Jak przedstawia się uzyskanie statusu uchodźcy?

Na kanwie omawianej kwestii, warto także odnieść się do konieczności uzyskiwania przez obywateli Ukrainy statusu uchodźcy. W pierwszej kolejności warto wskazać, że posiadanie takiego statusu przez obywatela Ukrainy w żadnym razie nie wiąże się ze wspomnianą specustawą. Co za tym idzie, uzyskanie statusu uchodźcy to zupełnie odrębna procedura, koordynowana przez Urząd ds. Cudzoziemców, zaś osoba, która o taki status występuje, będzie pod ochroną tegoż właśnie Urzędu. Warto także wskazać, iż kwestię uzyskania ochrony międzynarodowej, w tym także statusu uchodźcy, reguluje ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Co istotne dla uzyskania takiego statusu konieczne jest m.in. złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, który przyjmuje Straż Graniczna. Osoba ubiegająca się o taki status ma zapewniane zakwaterowanie, wyżywienie, naukę języka polskiego oraz jednorazową pomoc finansową. Trzeba mieć jednak na uwadze, że procedura przyznawania ochrony międzynarodowej jest procesem długotrwałym, zaś cudzoziemiec ubiegający się o status uchodźcy nie może podejmować pracy na terenie Polski przez pierwszych sześć miesięcy. 

Podsumowanie sytuacji prawnej osób uciekających z objętej wojną Ukrainy

  1. Obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granicę bezpośrednio polsko-ukraińską są objęci ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Tym samym obywatele Ukrainy mogą korzystać z uprawnień wynikających z ustawy.
  2. Obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski przez inne państwa, np. Słowację nie podlegają  specustawie.
  3. Obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski poprzez inne państwa, np. Słowację, winni być objęci Decyzją Wykonawczą Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. i na zasadach przewidzianych w Dyrektywie Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r.  mają  prawo do ochrony tymczasowej. W tym miejscu należy dodać, że zasady pobytu i pracy w  Polsce w oparciu o te przepisy nie są doprecyzowane, niemniej jednak  obywatele Ukrainy mogą korzystać z ochrony czasowej zgodnie z ustawą o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP.

Co robić po przekroczeniu granicy, jeśli przekroczyłeś granice polsko – ukraińską, a więc podlegasz specustawie?

  • Od dnia 12 marca 2022 r. obowiązuje Cię ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Ustawa przewiduje  kompleksowo zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.  Co najważniejsze, zgodnie z ustawą obywatele Ukrainy, będą mogli legalnie przebywać w Polsce przez 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Dotyczy to osób, które przybyły do Polski bezpośrednio z Ukrainy i zadeklarowały zamiar pozostania na terytorium naszego kraju. Akt prawny przewiduje szereg uprawnień, z których możesz skorzystać, a dotyczą one m.in. dostępu do rynku pracy, pomocy socjalnej i wsparcia na utrzymanie, opieki zdrowotnej, itp. Pamiętaj jednak, że przepisy ustawy nie mają zastosowania do obywateli Ukrainy posiadających:
    – zezwolenie na pobyt stały,
    – zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
    – zezwolenie na pobyt czasowy,
    – status uchodźcy,
    – ochronę uzupełniającą,
    – zgodę na pobyt tolerowany,

oraz którzy:
– złożyli w Polsce wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej (lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone),
– zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej.

Pamiętaj jednak, że jeżeli złożyłeś już wniosek lub deklarację o udzielenie ochrony międzynarodowej, a chcesz by obejmowały Cię postanowienia specustawy, to nic straconego, ponieważ zgodnie z postanowieniami tejże – art. 2 ust. 5 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa – z chwilą wycofania wniosku lub deklaracji obywatel Ukrainy będzie objęty specustawą.

  • Nie martw się jeżeli po przekroczeniu granicy nie masz zapewnionego miejsca pobytu, udaj się do najbliższego punktu recepcyjnego. Tam uzyskasz wszelkie niezbędne informacje oraz pomoc. Punkty recepcyjne -> https://www.gov.pl/web/ua-pl/punkty-recepcyjne.
  • Nie martw się, jeżeli nie masz dokumentów umożliwiających wjazd do Polski. Zostaniesz wpuszczony na jej terytorium.

Jeżeli Twój wjazd na terytorium Polski nie został zarejestrowany, zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy, o której mowa w pkt 1 wyżej, masz 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Polski na złożenie wniosku o zarejestrowanie pobytu w Polsce. Taki wniosek musisz złożyć osobiście w siedzibie organu gminy na piśmie utrwalonym w postaci
papierowej, opatrzonym własnoręcznym czytelnym podpisem, wypełnionym przez Ciebie albo przez pracownika tego organu na podstawie podanych danych.

Co robić po przekroczeniu granicy, jeśli przekroczyłeś inną niż polsko – ukraińską granicę?

  1. Możesz bezpłatnie otrzymać zaświadczenie potwierdzające korzystanie z  ochrony czasowej. Zaświadczenie wydaje Urząd do Spraw Cudzoziemców na wniosek cudzoziemca. Wniosek będzie można złożyć osobiście w siedzibie urzędu w Warszawie, przy ul. Taborowej 33, od czwartku 17 marca 2022 r.
  2. Zaświadczenie jest wyłącznym dowodem korzystania z ochrony czasowej w Polsce i w  okresie swojej ważności poświadcza prawo jego posiadacza do pobytu na terytorium Polski. Cudzoziemiec korzystający z ochrony czasowej może także wykonywać pracę bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę oraz podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Polski na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
    Osobie korzystającej z ochrony czasowej, której zostało wydane zaświadczenie, Urząd do Spraw Cudzoziemców zapewnia, na jej żądanie, opiekę medyczną oraz przyznaje pomoc przez zakwaterowanie i wyżywienie albo pomoc w postaci świadczenia pieniężnego. Wspomniana pomoc udzielana jest w trybie i na zasadach określonych w ustawie o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP.
  3. Obywatele Ukrainy, którzy mają w paszporcie inną pieczątkę graniczną niż polską, mogą legalnie zamieszkać na terytorium Polski, ale na zasadach z ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta daje cudzoziemcom także prawo pobytu, podjęcia pracy oraz pomocy medycznej. Takie osoby nie są objęte specustawą.

Marzena Kuras
PRAWNIK

Pomagam przedsiębiorcom w rozwiązywaniu bieżących problemów prawnych, związanych z prowadzonym biznesem. Przygotowuję pozwy o zapłatę oraz pisma procesowe. Wspieram firmy w egzekucji należnych im świadczeń. Zajmuję się również kwestiami związanymi z ochroną marki.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.