Czym jest postępowanie gospodarcze?

Żeby móc konstruktywnie odpowiedzieć na to pytanie, trzeba sięgnąć do ustawy Kodeks postępowania cywilnego, do części poświęconej procesowi. Znajdują się tam przepisy ogólne dotyczące procesu, które składają się na podstawowy tryb postępowania procesowego oraz tzw. postępowania odrębne, które są zbiorem przepisów szczególnych, charakterystycznych dla określonego rodzaju spraw. Postępowanie gospodarcze jest jednym z tzw. postępowań odrębnych, uregulowanych w art. 458¹ i nast. Kodeksu postępowania cywilnego (dalej k.p.c. lub KPC). Przepisy postępowania gospodarczego mają generalnie zastosowanie do spraw z zakresu stosunków cywilnych pomiędzy przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej czyli mówiąc prościej do spraw wynikających z relacji handlowych lub biznesowych pomiędzy przedsiębiorcami, lecz nie tylko. Dokładny katalog spraw, do których postępowanie gospodarcze ma zastosowanie określa art. 458² k.p.c., także każdy przedsiębiorca chcący pozwać swojego kontrahenta powinien mieć na uwadze ten przepis, gdyż z dużą dozą podobieństwa jego sprawa, w której zamierza wytoczyć powództwo będzie sprawą gospodarczą w rozumieniu art. 458² k.p.c.

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłem? Skontaktuj się ze mną! Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja

Co wyróżnia postępowanie gospodarcze na tle KPC?

Omawiając ten aspekt procedury gospodarczej należy stwierdzić, iż niniejsze postępowanie zawiera kilka instytucji prawnych, których nie ma w żadnej innej części KPC. W pierwszej kolejności należy wskazać tzw. umowę dowodową, którą reguluje art. 458⁹ k.p.c. Jest to mówiąc najprościej umowa pomiędzy stronami procesu, na mocy której strony ustalają co może stanowić dowód w postępowaniu, a co nie może być dowodem. Kolejnym czynnikiem wyróżniającym procedurę gospodarczą jest wyraźny prymat dowodów o charakterze rzeczowym, w szczególności co do dokumentów; nad dowodami o charakterze osobowym, jak np. dowód z zeznań świadków, czego wyrazem jest art 458¹⁰ k.p.c. Kolejną bardzo istotną rzeczą charakterystyczną dla postępowania gospodarczego jest ujęta sensu stricto prekluzja dowodowa. Oznacza to, że co do zasady powód powinien wszystkie dowody zgłosić w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew. Jeżeli strona tego nie zrobi, a zgłosi dowód później bez uprawdopodobnienia, że nie mogła zgłosić go w swoim pierwszym piśmie procesowym to sąd taki dowód pominie, czego skutkiem będzie fakt, że nie będzie miał on znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy i wydania wyroku.  Dokładne regulacje w zakresie prekluzji dowodowej, w tym także zasady i warunki zgłoszenia dowodu na późniejszym etapie postępowania gospodarczego, określa art. 458⁵ k.p.c. Nadto Ustawodawca wprowadził dodatkowy wymóg formalny dla pierwszego pisma procesowego stron w postaci wskazania adresu e-mail stron lub podania oświadczenia, że takowego nie posiada, co wynika z treści art. 458³. Warto w tym miejscu wskazać, iż pewne podmioty mają możliwość złożenia wniosku, o wyłączenie stosowania przez Sąd przepisów z postępowania gospodarczego, co skutkuje stosowaniem na dalszym etapie postępowania przepisów podstawowych dotyczących procesu. Podmioty, które takowy wniosek mogą złożyć to strona nie będąca przedsiębiorcą lub strona, która jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną.  Szczegółowy termin oraz tryb składania rzeczonego wniosku określa art. 485⁶ k.p.c.

Oczywiście poza powyższym każde pismo procesowe strony w postępowaniu gospodarczym powinno zawierać wymogi formalne uregulowane w art. 126 k.p.c., a jeżeli mowa o pierwszym piśmie procesowym strony jakim jest pozew to dodatkowo wymogi formalne określone w art. 187 k.p.c.

Postępowanie gospodarcze a postępowanie nakazowe lub upominawcze?

Przedsiębiorca decydujący się na wszczęcie postępowania gospodarczego powinien mieć na uwadze, że w żadnym razie zastosowanie procedury gospodarczej nie dyskwalifikuje wydania przez sąd nakazu zapłaty czy to w postępowaniu upominawczym czy też nakazowym. Zatem nic nie stoi na przeszkodzie, żeby w pozwie  inicjującym postępowanie gospodarcze złożyć wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym albo nakazowym, jeżeli zachodzą ku temu odpowiednie przesłanki warunkujące wydanie określonego nakazu zapłaty przez sąd.

Prekluzja dowodowa a postępowanie nakazowe lub upominawcze?

Na kanwie obowiązującej procedury cywilnej dużym problemem jest  kwestia stosowania prekluzji dowodowej przewidzianej dla postępowania gospodarczego, jeżeli w postępowaniu tym sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym lub nakazowym. Wówczas dochodzi do starcia przepisów procedury gospodarczej z przepisami dotyczącymi postępowania upominawczego i nakazowego. W przypadku takiej kolizji powstaje problem czy pozwany np. przedsiębiorca powinien zgłosić wszystkie dowody pod rygorem ich pominięcia przez sąd w sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym albo zarzutach od nakazu zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym?

Za powyższym w pierwszej kolejności przemawia konstrukcja art 458⁵ k.p.c., w myśl którego powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany – w odpowiedzi na pozew. Takie regulacja prekluzji dowodowej w postępowaniu gospodarczym prowadzi do wniosku, przy zastosowaniu wykładni językowej przepisów prawa, że dla środków zaskarżenia (swoistych odwołań) od poszczególnych nakazów zapłaty (patrz wyżej) przedmiotowa prekluzja nie ma zastosowania. Dopiero użycie wykładni celowościowej przepisów prawa może prowadzić do wniosku, iż prekluzja dowodowa w procedurze gospodarczej ma zastosowanie do sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym albo zarzutów od nakazu zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym.

Rzeczą istotną jest również fakt, iż w przepisach dotyczących postępowania upominawczego oraz nakazowego w KPC brak jest normy prawnej, która wprowadzałaby prekluzję dowodową, odpowiadającej tej z procedury gospodarczej. Powyższe ma swoje uzasadnienie w fakcie, że ani w przepisach dotyczących samego postępowania upominawczego ani w przepisach dotyczących postępowania nakazowego nie ma takiego przepisu, który wprowadzałby prekluzje dowodową odpowiadającej tej z art. 458⁵ k.p.c. Co prawda art. 493 § 2 k.p.c., dotyczący postępowania nakazowego, wprowadza na pozwanego pewien obowiązek powołania faktów i dowodów, niemniej zważywszy na konstrukcję tego przepisu, należy stwierdzić,  że nie jest on tak rygorystyczny jak norma regulująca prekluzję dowodową w procedurze gospodarczej w postaci art. 458⁵ k.p.c. Natomiast w części wspólnej dotyczącej zarówno postępowania upominawczego jak i nakazowego ową prekluzją zostały objęte tylko zarzuty określonego rodzaju. Celem uwidocznienia powyższego należy przywołać art. 480³ § 2 k.p.c., który stanowi, że w piśmie zawierającym środek zaskarżenia od nakazu zapłaty pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części oraz przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Kluczowym jest sformułowanie w powyższym przepisie „zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy”, bowiem to sygnalizuje wprost zarzuty określonego rodzaju, a nie każdy jeden rodzaj zarzutu albo każdy jeden rodzaj faktu. W przypadku rozszerzenia tegoż przepisu w sposób, o którym mowa powyżej, należy wskazać, że jest to zbyt daleko posunięta wykładania i tym samym jest to niezasadne. Zarzuty, o których mowa w powyższym przepisie to zarzuty takie jak:

1. 1. zarzut niewłaściwego określenia wartości przedmiotu sporu, o którym mowa w art. 25 § 2 k.p.c.
   2. zarzut dotyczący niewłaściwości sądu, o którym mowa w art. 200 §1² k.p.c.
   3. zarzut dotyczący skierowania sprawy do mediacji, o którym mowa w art 202¹ k.p.c.
   4. zarzut dotyczący zapisu na sąd polubowny, o którym mowa w art. 1165 § 1 k.p.c.

A zatem będą to zarzuty określonego rodzaju i tylko te są objęte prekluzją dowodową ujęta wprost w postępowaniu nakazowym lub upominawczym.

Warto wskazać, że stanowisko doktryny oraz judykatury w zakresie powyższego problemu nie jest jednolite, lecz zdania są podzielone. To daje możliwość zarówno do argumentowania zasadności stosowania prekluzji w postępowaniu gospodarczym w stosunku do  sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym albo zarzutów od nakazu zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym, jak również i do kontrargumentacji.

Co przedsiębiorca powinien zrobić, żeby jego dowód nie został pominięty?

Jeżeli przedsiębiorca jest stroną inicjującą postępowanie gospodarcze, czyli tą, która składa pozew do właściwego sądu, to w oparciu o powyższe winien on co do zasady w pozwie wskazać wszystkie dowody (zarówno rzeczowe jak i osobowe)na poparcie swoich twierdzeń. Jeżeli zaś przedsiębiorca jest pozwanym to wszystko zależy od charakteru toczącego się postępowania. W sytuacji, w której sąd nie wydaje nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, takowy przedsiębiorca ma co do zasady obowiązek wskazać wszelkie dowody (zarówno rzeczowe jak i osobowe) w odpowiedzi na pozew. Jeżeli zaś pozwany przedsiębiorca otrzymał od sądu odpis pozwu wraz z wydanym nakazem w postępowaniu upominawczym albo nakazowym to wówczas zaskarżając tenże nakaz winien on z ostrożności procesowej wskazać wszelkie dowody (zarówno rzeczowe, jak i osobowe) na poparcie swoich twierdzeń. Jeżeli tego nie zrobi, to ma możliwość w oparciu o powyższe, podjęcia próby zgłoszenia wniosku dowodowego na późniejszym etapie postępowania. W przypadku kontrargumentacji drugiej strony rzeczony przedsiębiorca ma również możliwość bronienia swoich racji.

Marcin Sierżęga
PRAWNIK

Zajmuję się sprawami z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego. Przedsiębiorcom pomagam głównie w procesach sądowych. Specjalizuję się również w prawie własności intelektualnej, w szczególności w ochronie znaków towarowych. Wspieram firmy w zabezpieczeniu umów i biznesu.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja